Dom pasywny i energooszczędny – te dwa pojęcia, choć bardzo często ze sobą mylone, znacznie się różnią.Każdy dom pasywny jest energooszczędny, jednak nie każdy energooszczędny jest pasywny. Przede wszystkim zużycie energii w domu energooszczędnym mieści się między 15 a 40 kWh/(m2*rok), a w pasywnym nie może przekraczać 15 kWh/(m2*rok). Dla porównania w tradycyjnym domu są to wartości od 75 do nawet 170kWh/(m2*rok).

W ogólnym założeniu projekty domów energooszczędnych i pasywnych odpowiadają podobnym zasadom, jednak w praktyce w pierwszym przypadku architekci mają większą swobodę w projektowaniu formy architektonicznej. W przeciwieństwie do domów pasywnych, domy energooszczędne nie muszą być zbudowane na planie prostokąta i mieć dach płaski lub o niewielkim kącie nachylenia.Oczywiście zawsze najlepszy dla energooszczędności będzie jak najmniejszy stosunek przegród zewnętrznych do kubatury domu, ale nie jest to warunek konieczny.

Zarówno w domach energooszczędnych jak i pasywnych stosuje się największe przeszklenia od strony południowej, oraz okapy zapobiegające przegrzewaniu budynków.Jednak w budownictwie pasywnym zaleca się całkowite przeszklenie od południa, przy jednoczesnym „zamknięciu” ściany północnej.

W obu przypadkach optymalny układ pomieszczeń jest taki sam. Od strony południowej powinny znajdować się pokoje dzienne i często użytkowane, natomiast pomieszczenia takie jak garderoba, garaż czy gospodarcze należy umieszczać od strony północnej – tak aby tworzyły strefę buforową. Dobrze jest stosować w domu pasywnym otwarte wnętrza, które ułatwiają wentylację.

Przegrody zewnętrzne muszą w maksymalnym stopniu ograniczać ucieczkę ciepła. Aby dom był energooszczędny, średni współczynnik przenikania ciepła nie powinien być wyższy niż 0,2 W/(m2*K),a dla domu pasywnego – 0,15 W/( m2*K). Osiągnięcie tak niskich wartości jest możliwe dzięki zastosowaniu grubych warstw izolacji we wszystkich przegrodach. W domu energooszczędnym grubość warstwy izolacji powinna wynosić od 20 cm do 30 cm zależnie od przegrody, natomiast w pasywnym musi być jeszcze skuteczniejsza termoizolacja – z reguły 30 – 50 cm. Oczywiście warstwa ta musi być z materiału o odpowiednio wysokich właściwościach izolacyjnych. Poza tym przegrody w domu pasywnym powinny mieć dużą akumulacyjność cieplną, dlatego że energia pozyskiwana przez niego w konkretnym momencie z promieniowania słonecznego nie zawsze odpowiada jego aktualnym potrzebom. 

W domach pasywnych nie stosuje się tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej, a tym samym kominów, ponieważ powodują bardzo duże straty ciepła (20-25%). Rozwiązaniem często stosowanym jest gruntowy wymiennik ciepła (pompa ciepła). W okresie zimowym świeże powietrze po przefiltrowaniu przechodzi przez to urządzenie, gdzie jest wstępnie ogrzewane. Następnie powietrze dostaje się do rekuperatora, w którym zostaje podgrzane ciepłem pochodzącym z powietrza wywiewanego z budynku.Charakterystyczny dla standardu budownictwa pasywnego jest fakt, że w przeważającej części zapotrzebowanie na ciepło zostaje zaspokojone dzięki zyskom cieplnym z promieniowania słonecznego oraz ciepłu oddawanemu przez urządzenia i przebywających w budynku ludzi. Jedynie w okresach szczególnie niskich temperatur stosuje się dogrzewanie powietrza nawiewanego do pomieszczeń.

Obecnie koszt budowy domu pasywnego to 10 do 20 procent (czasem nawet 35%) więcej w stosunku do budowy standardowej, a czas w jakim zwracają się wykorzystane nakłady finansowe to ok 9-12 lat (jeśli dodatkowe koszty związane z energooszczędnością budynku nie przekroczą 20% wartości inwestycji).