Zasady projektowania domów pasywnych, energooszczędnych i ekologicznych…

Obecnie mamy jeszcze możliwość wyboru czy chcemy budować w sposób tradycyjny czy energooszczędny, jednak już niedługo energooszczędność stanie się wymogiem. Należy się więc zastanowić dlaczego następują takie zmiany i czy nie warto juz teraz zainwestować w dom, który za parę lat nie okaże się przestarzały i przyniesie nam znaczne oszczędności.

Sama budowa takiego obiektu jest droższa o około 10%-30% co często odstrasza potencjalnych inwestorów, ale trzeba na to spojrzeć w dłużej perspektywie. Dom energooszczędny jest dużo tańszy w eksploatacji, zapewnia komfortowy klimat zarówno latem jak i zimą (dzięki czemu ograniczamy wydatki na ogrzewanie i chłodzenie), jest wygodny w użytkowaniu i przyjazdy środowisku. Dodatkowo obecnie można uzyskać dotację na budowę takiego domu.

Podstawą do budowy domu energooszczędnego jest dokładna charakterystyka energetyczna. Wszystkie rozwiązania architektoniczne, konstrukcyjne i instalacyjne mają minimalizować straty ciepła. Tak więc cały proces należy zacząć od uzyskania indywidualnego projektu budowlanego. Oczywiście można również kupić gotowy projekt, jednak trzeba pamiętać, że bardzo dużą rolę dla efektywności zastosowanych rozwiązań odgrywa usytuowanie budynku na działce i jej położenie. Nie każdy projekt będzie tak się tak samo dobrze sprawdzał w każdych warunkach. Tak więc nawet jeśli decydujemy się na zakup gotowego projektu powinniśmy do odpowiednio zaadaptować do wybranej lokalizacji. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie projektu od podstaw, dostosowując go do indywidualnych potrzeb klienta.

Na etapie projektu architektonicznego wykorzystujemy metody które pozwalają ograniczyć straty ciepła bez zwiększania kosztów budowy. Kierując się kilkoma prostymi zasadami możemy bardzo dużo zyskać. Bardzo ważna jest zwartość bryły, ograniczamy w ten sposób powierzchnie, które muszą być zaizolowanie oraz ilość mostków cieplnych. W projekcie należy dążyć do tego aby kład pomieszczeń jak najlepiej wykorzystywał światło słoneczne i energię. Pomieszczenia dzienne, w których spędza się najwięcej czasu (pokój dzienny, jadalnia, biura, pokoje dzieci / sypialnie) powinny znajdować się od strony południowej (cieplejszej), a kuchnie, komunikacja, pomieszczenia gospodarcze, garderoby – od północnej. Natomiast aby ograniczyć długość instalacji, pomieszczenia sanitarne, pralnie i kotłownie powinny być maksymalnie zgrupowane i znajdować się możliwie centralnie. Istotną rzeczą jest odpowiednie usytuowanie i proporcje przeszkleń. Przyjmuje się, że największe okna powinny być skierowane na południe, z niewielkimi odchyleniami na wschód i zachód. Z drugiej strony na ścianie północnej przeszklenia powinny być maksymalnie ograniczone ponieważ stanowią najłatwiejszą drogę ucieczki ciepła. Na południowych elewacjach należy stosować osłony przeciwsłoneczne w postaci żaluzji i zadaszeń, które ograniczą nadmierne nagrzewanie pomieszczeń latem, a jednocześnie nie spowodują pogorszenia jakości energetycznej budynku poprzez mostki cieplne.

Dom energooszczędny można wykonać prawie w każdej technologii przy zachowaniu odpowiedniej izolacji. Ściany mogą być zarówno z popularnych materiałów (np. bloczki betonowe, pustaki) jak i z elementów prefabrykowanych czy w konstrukcji szkieletowej (aby ograniczyć grubość ściany). Najlepiej aby budynek był niepodpiwniczony, posadowiony na płycie fundamentowej na kilkudziesięciocentymetrowej warstwie izolacji termicznej. Zastosowanie tradycyjnych ścian fundamentowych również jest możliwe pod warunkiem odpowiedniego ich ocieplenia do głębokości przemarzania gruntu. Bardzo ważne jest również zastosowanie stolarki o odpowiednim współczynniku przenikania ciepła oraz jej odpowiedni montaż i usytuowanie.

Aby uniknąć nadmiernych strat ciepła należy uważać na mostki cieplne, pojawiające się w miejscach gdzie izolacja termiczna jest przerwana lub cieńsza, albo konstrukcja przegrody jest niejednorodna. Aby ich uniknąć ogrzewana część budynku powinna być otoczona w sposób ciągły warstwą izolacji termicznej. Należy się wystrzegać komplikowania brył i trudnych do izolowania krawędzi. Połączenia przegród również powinny być zaizolowane w sposób nieprzerwany izolacją tej samej grubości (np. izolacja ściany musi się łączyć z izolacją dachu).

Najtańsze w eksploatacji są urządzenia grzewcze wykorzystujące energię pochodzącą z odnawialnych źródeł, jednak koszty samych urządzeń i ich montaż są dość wysokie. Najlepszym rozwiązaniem w naszych warunkach wydaje się kondensacyjny kocioł gazowy, jednak jest on zależny od możliwości doprowadzenia do działki sieci gazowej, lub kocioł na biomasę. Musi on być wyposażony w automatykę pogodową i czujnik temperatury, aby umożliwić zaprogramowanie optymalnej dla nas temperatury w ciągu doby i tygodnia. Alternatywą dla kotła może być pompa ciepła współpracująca z ogrzewaniem podłogowym. Pompy ciepła przekształcają energię z naturalnych źródeł ciepła, tj. z ziemi, wody lub powietrza w ogrzewanie domu, chłodzenie wnętrz i ogrzewanie ciepłej wody użytkowej. Jest to rozwiązanie bardzo dobre, jednak przy temperaturze zewnętrznej niższej niż -15°C może być niewystarczające, stąd dodatkowe ogrzewanie podłogowe.

Kolejnym elementem mającym wpływ na energooszczędność jest zapotrzebowanie na energie potrzebną do ogrzania wody użytkowej. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Należy oszacować opłacalność ekonomiczną takich urządzeń dla wybranego terenu. W naszych warunkach najlepiej sprawdzają sie panele słoneczne umieszczane przeważnie na dachach domów. Pochodząca z nich energia powinna pokryć 60-70% rocznego zapotrzebowania na ciepłą wodę.
W domu energooszczędnym zaleca się stosowanie wentylacji mechanicznej nawiewno – wywiewnej z odzyskiem ciepła. Dobrze jest gdy pomieszczenia wymagające wentylacji są zgrupowane, aby przewody były jak najkrótsze i miały prosty przebieg. Wszystkie kanały powinny być odpowiednio zaizolowane, zależnie od ich umiejscowienia i funkcji. Gdy powietrze usuwane z budynku będzie miało temperaturę powyżej 22°C i będzie cieplejsze od zewnętrznego, powinno być kierowane przez by-pass i wykorzystane do ogrzania budynku.

Ostatnim elementem jest instalacja oświetleniowa. Powinna być tak dobrana i rozmieszczona aby odpowiadać poszczególnym pomieszczeniom, uwzględniać ich potrzeby i częstotliwość użytkowania. Warto zastosować automatyzację instalacji, włączanie, ściemnianie i rozjaśnianie. Przede wszystkim należy jednak maksymalnie wykorzystać oświetlanie światłem dziennym i ograniczyć światła zewnętrzne.

W przypadku domów energooszczędnych bardzo ważne jest dokładne wykonanie i dbałość o detale na wszystkich etapach budowy, ponieważ niektórych elementów nie można juz później poprawić. Nie można też zastępować jednych materiałów innymi na etapie budowlanym bez wykonania odpowiednich obliczeń, trzeba trzymać się wytycznych projektowych aby nie zmienić charakterystyki energetycznej budynku.